این هنرها، از گذشته دور تا کنون، بدون تغییرات زیاد باقی مانده اند و اگر به آنها توجه نشود رفته رفته به بوته فراموشی سپرده خواهند شد.
خاتم سازی
خاتم سازی یکی از هنرهای با ارزش شرق است. از گذشته خاتم سازی اطلاعات زیادی در دست نیست، زیرا مواد اولیه خاتم اکثرا چسب و چوب است و این دو ماده بر اثر مرور زمان از بین می روند. با این همه در اماکنی که جنبه تقدس داشته و در نتیجه از آنها به خوبی نگه داری شده، به خاتم هایی بر می خوریم که قدمت دویست تا سیصد ساله دارند.
مهمترین مرکز خاتم سازی جهان امروز، ایران است. هر چند در کشورهای هندوستان، سوریه، عراق و فلسطین نیز هنر خاتم کاری وجود دارد، اما به قدمت و ظرافتی که در ایران انجام می شود نیست، در حقیقت این هنر ویژه ایران است. خاتم های ایران در
در موزه های جهان، انواع مختلف خاتم های مرغوب ایران وجود دارد؛ از جمله تخته شطرنج خاتم کاری شده ای که در موزه "بناکی" در شهر آتن نگه داری می شود و در زمره بهترین نمونه خاتم عصر صفوی است. شاید بهترین نمونه این هنر در عصر حاضر، میز خاتمی است که در
ابتدا چوب، استخوان یا ف را به صورت منشورهای مثلث القاعده می برند و آنها را بنحوی کنار هم قرار می دهند که
بعد این برش ها را در کنار هم و بوسیله سریشم ، روی ورقه نازکی از چوب، می چسبانند و نهایتا ورقه را بر اشیاء گوناگونی مانند میز، صندلی، جعبه،
در خاتم های گرانقیمت، قسمت های فی خاتم از طلا یا نقره تشکیل میشود و به جای استخوان در ساخت آنها عاج به کار می رود. مرغوبترین انواع خاتم، به "پره وارو" و "سیم دار" مشهور است. این هنر از دویست سال پیش تا کنون بدون تغییرات زیاد باقی مانده و نمونه کارهای قدیمی و معاصر تفاوت چندانی باهم ندارند.
مواد و مصالح خاتم سازی
چوب
چوب فوفل، آبنوس، عناب، شاه چوب، آزاد، بقم، نارنج و چوب شمشاد.
ف
مفتول های طلایی یا نقره ای،
استخوان
استخوان ساق پا و دست شتر یا اسب، عاج فیل، استخوان مصنوعی
رنگ سبز
این رنگ از ترکیب نشادر، براده مس و سرکه تهیه می شود. استخوان های بریده شده را در ظرف حاوی محلول رنگی می ریزند و مدت شش ماه در معرض نور خورشید قرار می دهند. امروزه از آنجائیکه تهیه استخوان شتر مشکل است، از چوب نارنج به جای استخوان شتر استفاده می کنند و برای رنگ کردن آن، از رنگ سبز مخصوص رنگرزی پشم استفاده می کنند.
وسایل و ابزار خاتم سازی عبارتند از: رنده، تنگ، اره، سوهان، پرگار،
روغنکاری خاتم
اصولا سطح یک خاتم به دو علت روغن زده می شود : براق شدن خاتم و حفاظت آن در مقابل رطوبت، گرما و سرما. در گذشته برای این کار روغن جلا یا سندلوس ( شیره درخت کاج ) به کار می رفت. بعد ها از روغن هاویلوکس استفاده شد و امروزه از پلی استر استفاده می کنند.
خاتم از نظر گل تنوع زیادی دارد، از میان آنها می توان به: خاتم پره وارو، پره ای، ابری، نه گلی لایه دار، شش و لوز، بته جقه ای، خیابانی، طاقی، قمی، جناقی و خاتم دورنگ اشاره کرد. از انواع حاشیه نیز می توان حاشیه شش گلی، جویی،
▪ چرا
▪ چگونه ذوق لطیف ایرانی خط را به عنوان یک عامل تزئینی مورد استفاده قرار داده است؟
در تمام دنیا خط وسیله أی برای فهماندن مطالبیست که در مغز انسان خطور میکند. در کشور ما که همه چیز را با شعر و هنر همراه می کنیم خط را نیز به صورت یک رشته هنری بسیار زیبایی درآوردهایم بطوریکه اشخاصی مانند هلندیها و فرانسویها یا
در عهد اشکانیان و ساسانیان هنرمندان ایرانی برای تزئین در و دیوار کاخ های امرا و پادشاهان از گچبریها استفاده میکردند.
نمونههائی از این گچبریها در خرابه های تیسفون پیدا شده و به موزه برلن نقل گردیده. تعدادی دیگری نیز در خرابههای شهر آشور از زمان اشکانیان کشف گردیده. در موزه ایران باستان نیز مقداری گچبری که از کاخی از عهد ساسانیان در
اگر میبینیم پس از انقراض دولت ساسانی برای تزئین دیوار کاخهای امرا و
شاید بتوان کلمه «آبستره» را به واژههای معنوی یا غیر مادی یا مصنوعی و تخیلی ترجمه کرد.
موضوع مهم این است که این نقش «آبستره» یا خیالی و مصنوعی زائیده فکر هنرمندان ایران است و تحولاتی که در دوره اسلامی پیدا کرده به هیچ وجه مربوط بدین اسلام نیست.
مثلا نقش قالی از ابتدا در ایران خیالی و مصنوعی بوده. در حقیقت قالیباف خواسته است روی قالی خود باغ و درختان و گل بلبل را نشان دهد و بجای آن مقداری
روی نوشتههای آرامگاه داریوش اول در نقش رستم آثاری از رنگ آبی لاجوردی دیده شده و این نشان میدهد که در اصل این نوشتهها رنگ آبی داشته اند.
میگویند کتاب اوستا روی پوست گاو با خط زرین نوشته شده بود. کتب مانی نیز طبق گفته محققان اوایل دوره اسلامی با خط زرین نوشته میشده.
یکی از قدیمیترین نمونه خط کوفی گلدار که در کشور ما وجود دارد، و به خوبی نشان میدهد چگونه از خط برای
در این نوشتهها ابتدا و انتهای حروف با نقوشی شبیه به برگ خرما تزئین شده و باین طریق خواندن آن کار آسانی نیست.
▪ کتیبه مسجد نائین به طریق زیر خوانده میشود :
امن با لله و الیوم.
دویست سال بعد در مسجدی در
تقریبا یکصد سال بعد از مسجد زنگبار در روی دیوار برجی که بافتخار سلطان مسعود سوم (۴۶۲-۵۰۷ هجری) ساخته شده کتیبه زیبائی، مخلوط با نقوش هندسی، به شیوه کاخ اشکانی در مشطه روی آجر تراشیده شده. که بمنزله یکی از شاهکارهای هنر خط نویسی روی
در عهد اشکانیان و ساسانیان تزئینات دیوارها و درهای کاخها روی گچ تراشیده میشد. در دوره اسلامی نیز سوره های قرآن یا نام سازندگان مساجد یا تاریخ بنای آن روی گچ تراشیده شد بنابراین در سبک کار تغییری حاصل نشد. فقط موضوع تزئینات عوض شد. این مطلب از مقایسه نوشته های جامع نائین با تزئینات کاخ تیسفون یا «مشطه» بخوبی معلوم میگردد. این شیوه خط نویسی با
بنابراین هنرمندان ایرانی از خط عربی با انواع مختلف در روی دیوار مساجد و سر درها و درهای چوبی و بشقابهای سفالین و اشیاء دیگر استفاده نموده آنرا بصورت تزئین زیبائی در آورده اند و این یکی از خصوصیاتی است که
آینهکاری نوعی
در هنر آینهکاری ، هنرمند
آینهکاری یکی از شاخههای هنرهای تزیینی ایران است و از ابتکارهای ویژهٔ هنرمندان ایرانی به شمار میآید و در دوره
از آیینه کاری های بجا مانده می توان بنای دیوانخانهٔ شاه
علاوه بر این ریشههای
آینه کاری در آغاز با نصب جامهای یک پارچه آینه بر بدنه بنا شروع شد. نه تنها
آینه کاری در آغاز با نصب جامهای یک پارچه آینه بر بدنه بنا شروع شد
شیوه اجرای کار در آینهکاری این گونهاست که نخست، طرح مورد نظر توسط طراح، معمار یا شخص آینه کار آماده میشود سپس کاغذ طراحی شده را
در سطوح آینه کاری زمینه کار دارای نقوش یا خطوط برجسته یا فرورفتهاست زمینه کار توسط یک فرد
آنگاه
اجرای طرح روی کاغذ پس از تشخیص ابعاد و تقسیمبندی گره محاسبه میشود سپس هر گره را در خود خرد کرده و به وسیله آینههای حمیل یک سانتیمتری که در اطراف نقش گره
در داخل لقاط گره نقوش ویژه طراحی شده مثل نقوش اسلیمی، گل و برگ و پرنده و غیره را اجرا میکنند و افزون بر آن قسمت آینه بری به وسیله آینههای رنگی و برش آینه به صورت محدب که به نام کُپ بری (آینه محدب) معروف است، طرح لازم را آماده کرده و به عنوان مثال در طرح درخت انگور الوان، سیاه و یاقوتی که هم رنگ و هم ابعاد آن مشخص است، شبیه اصل
سپس لایه
از آنجا که واردات آینه گران قیمت و شکننده بود، استادکاران ایرانی از مدتها پیش به ساخت آینههای قلع و سیمابی میپرداختند. بعدها جیوه دادن آینه تغییر کرد و آب مقطر و "نیترات دراژن"
ملیله به دوخت هایی اطلاق می شود که از مفتول های طلایی، نقره و
برای آماده کردن پارچه یک قطعه متقال یا کتان به اندازه مخمل یا ترمه ای که می خواهند بر آن ملیله دوزی کنند، می برند و با
پس از آن که پارچه ها خشک شد نقش هایی را که قبلا آماده شده است، روی پارچه مخمل یا ترمه منتقل می کنند یعنی دور کار را ملیله می دوزند و ملیله را کاملا با نخ و
در دوران حکومت ساسانیان برای
قدمت اين دوخت با شواهد تاريخ و اشيا به دست آمده از حفاريها به 2500 الي 3000 سال پيش مي رسد . هنر
در اين نمونه نقش يك
یکی از شاخه های
تاریخچه
از هزاران سال پیش ساخت
بازمانده اصیلی از آن روزگار شاید زیور آلاتی باشد که ن قبایل چادر نشین مختلف و ن روستایی از آن استفاده می کردند. اغلب این زیور آلات دارای تزئیناتی زیبا از سنگ های زیبا و درخشان هستند. سنگ هایی چون عقیق جگری و
مواد اولیه
مواد اولیه این هنر انواع سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی از قبیل زمرد ،
ابزار وتجهیزات
تعدادی از ابزار كار به این شرح است :
1-
2- قلم چنگ خواباندن
3- گوار سه غلطان (ابزاری که با غلتاندن آن بر روی طلا یا نقره ، قسمت بالای دیواره ای که اطراف نگین را گرفته بر روی نگین می خوابد و باعث مهار شدن نگین در جای خود می شود
4-
5- ماردالا ( ابزاری كه كاربردی شبیه چكش دارد . )
مراحل تولید
در روزگار ما از هنر مرصع کاری بیشتر در ساخت زیور آلات استفاده می شود، به همین دلیل هنرمند
گذاشتن سنگ بر روی طلا یا نقره (یا فات مناسب دیگر ) به چهار روش صورت می پذیرد :
1-ریلی
2-قلم خور
3-
4-چنگی
سپر نادر شاه افشار
از پوست کرگدن ساخته شده و بعد از استفاده او در جنگ ها ،مرصع کاری شده است
روشهای نصب
در روش کاسه ای و چنگی نیز با توجه به فضای کاسه مانندی که برای نگین در نظر گرفته شده است ، ابتدا نگین در جای خود قرار می گیرد ، سپس یا چنگهایی از طلا یا نقره دور آن را می گیرد (روش چنگی ) ویا با استفاده از
در بعضی مناطق برای چسباندن موقتی
مِفرَغ یا
عصر مفرغ
عصر مفرغ دومین قسمت از
بنابراین میتوانیم شروع دوره مفرغ را از پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح که شروع دوره آهن است بدانیم. همان طور که گفته شد
نحوه ساخت مفرغ
مفرغ یک آلیاژ است. آلیاژ یعنی مخلوطی از چند ف. دو ف اصلی تشکیل دهندهٔ مفرغ،
مفرغ در ایران
ایران دارای پیشینه بسیار طولانی در امر ذوب سنگ معدن و استخراج ف مس میباشد، آثار بدست آمده از تپه قبرستان دشت قزوین متعلق به نیمه دوم هزاره پنجم پیش از میلاد، تپه علی کش در دهلران، تپه سیلک، تل ابلیس در بخش مرکزی
عصر مفرغ در ایران به سه دوره فرعی تقسیم میشود که عبارتند از:
عصر مفرغ قدیم از ۲۰۰۰ – ۳۰۰۰ پیش از میلاد
عصر مفرغ جدید از ۱۲۰۰ – ۱۶۰۰ پیش از میلاد
مفرغ لرستان، موزه بریتانیا
یکی از مناطق شاخص ایران در زمینه صنعت مفرغ، ناحیه لرستان است. لرستان در مرکز
معادن مس و قلع در ایران باستان
کوههای سهند نزدیک تبریز و حوالی قره داغ، دامنههای جنوبی زاگرس نزدیک
مفرغ در جهان
هزاران سال است که از مفرغ کالاهای گوناگون میسازند. مفرغ اگرچه فی
مفرغ در اروپا و آمریکا
مفرغ به سه صورت مورد استفاده قرار میگرفتهاست: برای ظرفهای کلیسا، برای نیازهای روزمره، و در کارهای مورد نیاز. استفاده از کاسههای مفرغی از قرون وسطی در کلیساهای انگلیس متداول شدهاست. در انگلیس ساختن بشقاب و
در فرانسه، در
استان هرمزگان با توجه به بافت سنتی، آداب و رسوم خاص و
هر چند که اجرای
در هر صورت در برنامه پنج ساله سوم توسعه، این
صنایع دستی بومی
در استان هرمزگان صنایع دستی بومی از جایگاهی ویژه در فرهنگ و سنت های مردم برخوردار می باشد. بعنوان مثال
نکته دیگر اینکه با درنظرداشتن موقعیت مرزی استان و رویارویی ساکنان مدرسه با فرهنگ های بیگانه، محفوظ ماندن این جایگاه و استفاده از صنایع دستی بویژه در
محصولات سفالی
تولیدات
محصولات حصیری
محصولات حصیری مشتمل بر سجاده حصیری، بادبزن، نوعی
بافته های داری سنتی
بافته های داری سنتی شامل
حصيربافی
از حصير بافی بايد به عنوان رايج ترين و معمول ترين صنعت دستی استان هرمزگان نام برد، چرا که ماده اوليه مورد نياز حصير بافی برگ درخت خرما بوده که به حد وفور در اختيار
سفالگری
سفالگری در روستاهای حکمی،
گلابتون دوزی
زردوزی که در نقاط مختلف ايران به «کم دوزی»، «گلدوزی»، «
خوس دوزی
اين هنر به کمک نوارهای نقره ای باريک و برروی پارچه توری ريز بافت تجلی يافته و گاه
بادله دوزی
بادله دوزی يا "تلی بافی" عبارت است از بهم پيوستن چند نوع زری با يکديگر به صورتی که
سوزندوزی
نوع ديگر از رودوزی است که فقط در بخش "وشاگرد" و توسط ن و دختران روستايی به شيوه ن بلوچ انجام می گيرد و دليل آن نزديکی منطقه به
قاليبافی
مناطق توليد قاليبافی در استان هرمزگان عبارتند از: بندرعباس, روستای درتوجان و بخش حاجی آباد. اغلب توليدکنندگان را عشاير اسکان يافته ايلهای
خرسک بافی
خرسک عبارت است از بافت نوعی فرش با پرزهای بلند و درشت بافت که بافت آن با رنگ های بسيار محدود انجام می شود. در بافت سنتی آن از رنگ طبيعی
شيريکی پيچ
از ديگر توليدات استان هرمزگان
چادرشب بافی
چادرشب بافی يا "کاربافی" از ديگر صنايع دستی استان هرمزگان است که در روستاهای
چنته بافی
چنته بافی در منطقه وشاگرد به وسيله دارهای زمينی و توسط ن انجام می شود. نقش ها اغلب به صورت هندسی و
صنايع دستی دريايی
همه ساله به هنگام
تاریخچه هنر قلمزنی روی چرم
مرور آثار، علائم،
در زمانهای دور
اهمیت تولیدات چرمی در بین صنایع دستی تا حدودی مربوط به ساختمان فیزیکی آن می باشد، زیرا چرم ماده ای است که در طی جریان دباغی می توان آن را مانند
مراحل آماده سازی چرم شامل خیساندن یا مرحله شستشو در حوضچه های مخصوص، مرحله مو زدایی یا آهک زنی، مرحله آهک زدایی ،
چرم به دلیل قابلیت و خصوصیات آن با تکنیک های متعددی کار می شود از جمله:
1- قالب گیری
2- بافت و دوخت
3- حکاکی و قلمزنی روی چرم
4- نقاشی روی چرم
5- سوخت و
6- گلدوزی روی چرم
7- باتیک روی چرم
امروزه نیز معدود
- حکاکی روی چرم از نظر اصول کار و
- از ابتدای قرن چهارم تا قرن نهم و دهم فصل نوینی در
فرایند کار :
برای آشنائی علاقمندان محترم خلاصه ای از فرایندکار بشرح ذیل به عرض می رسد :
برای شروع کار ابتدا نمونه خط در اندازه مناسب طبق سلیقه یا به سفارش تهیه و بر حسب اندازه خط، چرم مناسب و با کیفیت اکثرا از نوع